Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Edward Anthony Jenner Kimdir? Edward Anthony Jenner, tarihte milyonlarca insanın ölümüne sebep olan çiçek hastalığının aşısını bularak tıpta çığır açan ünlü İngiliz bilim adamıdır. Tüm yaşamını tıp alanına adayan Jenner, o yıllarda kırsal kesimlerde yaşayan insanları deneylerinde kobay olarak kullanırken, ilginç bir duruma rastlamıştır.
Öncelikle sığır çiçeğine temas eden insanların asla çiçek hastalığına yakalanmadığını tespit etmiş ve bu konuyu derinlemesine araştırmaya karar vermiştir. Araştırma sonunda elde ettiği bulgularını yayınlamış, birkaç hasta üzerinde daha denemeler yaparak çiçek aşısının gerçekliğini kanıtlamıştır.
Edward Anthony Jenner’in buluşuna inanmayan, gülen ve tepki veren bilim adamları olsa da aşılamanın başarısı tüm bu önyargıları kırmış ve çağımıza kadar uzanan bu yolculukta dünyada çiçek diye bir hastalık kalmamıştır.
Edward Anthony Jenner Kimdir?
Edward Anthony Jenner, 17 Mayıs 1749 tarihinde Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı Gloucestershire kentinde Berkeley’de bir köy papazının oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Tarihte amansız hastalıklardan biri olan çiçeğe bulduğu aşıyla bilinen ünlü İngiliz tıpçı, cerrah ve bilim adamıdır.
Edward Anthony Jenner’in Hayatı Kısaca
Edward Anthony Jenner, 1749’da doğmuştur. Kendisi henüz beş yaşında iken kilisede vaizlik yapan babası vefat etmiştir. Jenner, eğitim hayatına İngiltere’de başlamıştır. Gloucestershire Chipping Sodbury’de, Daniel Ludlow isimli bir cerrahın yanında sekiz yıl asistanlık yapmıştır. Sonrasında ise tıp alanında ilerlemek adına 1770 yılında Londra’da St. George Hastanesi’ne gitmiştir.
Londra yıllarında ünlü cerrah John Hunter’in öğrencisi olarak çalışmaya başlamıştır. Öte yandan John Hunter ve diğerlerinden cerrahi ve anatomi dersleri almıştır. Edward Anthony Jenner, bu eğitimleri başarıyla tamamladıktan sonra, yeniden doğduğu yere Berkeley’e dönmüştür. Arkasından tüm hayatı boyunca çalışacağı bir tıbbi uygulama kurmuştur. Bu çalışmalar sırasında Jenner ve diğerleri tıbbi topluluk kurmuş ve bu sayede angina hastalığı ile ilgili belgeler yayınlamışlardır.
Jenner’in, 73 yaşındayken sağ tarafı felç olmuştur. Bir süre felçle mücadele eden Jenner, asla sağlığına kavuşamamış ve 26 Ocak 1823 tarihinde, Gloucestershire, İngiltere’de dünyaya gözlerini yummuştur.
Çiçek Aşısının Keşfi
Edward Anthony Jenner’in bilim ile uğraştığı yıllarda, tıp büyük ve ölümcül hastalıklara karşı çaresiz kalmıştı. Jenner, hastalıklara yayılmadan önce önlem alınması gerektiğini düşünmüş ve gençlik yıllarında yaşadığı bir olay neticesinde aşıya karşı ilgi duymaya başlamıştır. Olay şöyle gelişmiştir; Jenner bir kızın çiçek hastalığına yakalanamayacağını söylediğini duymuştur. Çünkü kız Cowpox denilen başka bir hastalığı olduğunu belirtmiştir. Bu sayede bu konuyu derinlemesine incelemeye karar vermiştir.
Jenner, çiçek hastalığını incelemeye başladığında, hastalarının çoğunun tarımla uğraşan kesim olduğu görmüştür. Bu yüzden çiftliklerde sığır ile uğraşan halkla çalışmaya karar vermiştir. Jenner’dan önce Hollandalı bir fizyolog da ölümcül hastalık olan çiçek için bir tedavi geliştirmiştir. Edward Anthony Jenner, 1788 yılında Gloucestershire’da çiçek salgını olduğunu gördü ve ilk olarak Jamie adlı sığırla çalışan birini gözlemlemiştir.
Jamie’nin sığır çiçeği adı verilen hafif bir hastalıkla temas kurduğunu gördü. Bu hastalıkla önceden bağışıklık kazanan hastaların çiçek hastalığına kapılmadığını fark etmiştir. Sonrasında bu teorisini ispatlamak ve duyurmak istemiştir. Bu amaçla 1796 yılında, James Philipps isimli bir hastanın üzerinde deneyini gerçekleştirmeye karar vererek hastanın kolunun iki yerini kesmiştir ve sonrasında ise küçükbaş hayvanlar üzerinde çalışmıştır.
James Philipps’in birkaç gün sonunda hafif ateşi çıkmıştır. Ancak kısa süre içinde geri sağlığına kavuşmuştur. Aradan birkaç hafta geçtikten sonra bile, denek sağlıklı görünümünü sürdürmüştür. Bu çalışmalar sonucunda Edward Anthony Jenner milyonlarca insanın ölümüne sebep olan çiçek hastalığına karşı en etkili aşıyı bulmuştur.
Jenner’dan önce Hollandalı bir fizyolog da ölümcül bir hastalık olan çiçek için bir tedavi geliştirmişti. Bu tedavi yöntemi 1721 yılında İngiltere Büyükelçisi’nin eşi Lady Mary Wortly Montague’nin öncülüğüyle, İngiltere’ye getirilmişti. Denendiği zaman sağlıklı bir bireyin damarını çizebildiği görülmüştü. Öte yandan, kişiye az miktarda sıkıştırılmış çiçek hastalığı mikrobu enjekte edilmesine rağmen, mikrobun kişinin tüm vücudunu kaplayıp ölümüne sebep olması bu tedavi yönteminin en büyük talihsizliğiydi.
Edward Anthony Jenner’in Akademik Kariyeri
Edward Anthony Jenner, 1792 yılında MD’sini St. Andrews Üniversitesi’nde yapmıştır. 1798 yılında tüm bulgularını yayınlayan Jenner’ın, araştırma konusu ise inek çiçeği adıyla bilinen bir hastalık olan Variolae Vaccinae’nin nedenleri ve etkileri hakkındaydı.1805 senesine gelindiğinde, Edward Anthony Jenner’in yaptığı aşılamanın keşfi için Londra Belediye Başkanı tarafından kendisine “Şehir Özgürlüğü” sunulmuştur. Jenner, 1821 yılında dönemin kralı dördüncü George’un özel hekimi olarak atanmıştır.
Bu buluş ile ilgili ayrıntılı bir rapor yayınladığında Avrupa ve Birleşik Amerika’da ilgiyle karşılansa da, dönemin bilim adamları kendisine şüpheyle karşı çıkmışlardır. Hatta ilk etapta gülenler bile olmuştur. Fakat ilerleyen dönemlerde binlerce insan aşılanmış ve başarı ispatlanmıştır. 1870 yılında Jenner’ın bulduğu çiçek aşısı İngiltere sınırlarını bile aşmış ve sonrasında tüm dünyada domino etkisi yaratmıştır.
Ölümüne yakın yıllarda doğayla ilgilenmeye başlamış ve vahşi yaşamı, kuşları incelemiştir. Doğaya hayran kalan Edward Anthony Jenner, “Kuşların Göçüne Dair Gözlemler” adlı bir makaleyi Kraliyet Cemiyeti’ne sunmuştur. Edward Anthony Jenner’in çiçek aşısını keşfinden iki yüz yıl sonra 1980’de, Dünya Sağlık Örgütü çiçek hastalığının dünyadan silindiğini açıklamıştır.
