Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Volan Nedir muhtemelen araçların motor bölümleriyle çok ilgili olan kişiler bilir. Ya da ayarlanması gereken durumlarda öğreniriz. Geçmişten gelen sistemlerin belli parçalarla bir araya getirilerek bir şey oluşturması, mutlaka zincirleme reaksiyon içindir. Nasıl ki ünitede oluşturulan güçler bazı basit olarak gördüğümüz kayışlarla şanzımana aktarılıyorsa, bu bakla dilimini de oradan çıkarmamız sistemin çöküşüne işaret eder.
Karıştırılmasının sebebi ise bilgi sahibi olmadığımız konularda alınan izahların normal olarak karışık gelmesidir. Türkçeye Fransızca kökenli “volant” kelimesinden gelmiştir. Oluşan bir hareketi aktarım işine verilen bu yuvarlak yapılı dişli parçaya Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından da anlam yüklenmiştir.
Türk Dil Kurumu volan için “Bir hareketi bir mekanizmaya aktaran veya makinelerde hareketin hızını düzgün tutmaya yarayan tekerlek” şeklinde yorumlamıştır. Sizlere en başta volan parçasının ne demek olduğundan, motor bölümünde hangi amaçla bulunduğundan ve yapısından bahsedeceğiz.
Volan Nedir?
Hareket aktarımı görevindeki bu parçayı yuvarlak, sağlam bir demir parçası olarak düşünebiliriz. Dış yüzeyi dişli gruplarıyla doldurulmuştur. Kasnak olarak geçen volan, araçların motor ve şanzıman büyüklüklerine göre değişmektedir. TDK’nın tanımında da olduğu gibi volan, hareketleri düzgün tutmaya çalışırken aynı zamanda aktarım yapmaktadır. Araç marş mekanizmasına ilk basışla beraber konumuz olan parçanın dönüş işlemi başlatılıyor.
Burada elektrikle çalışan bir marş motorundan bahsettiğimiz için volanın da bu elektriksel hareketle devam ettiği anlaşılabilir. Dönüş adımı atıldıktan sonra parça mekanik kuvvetin etkisiyle hareketine devam eder. İçten yanmalı motorun işleyişi gördüğümüz gibi yuvarlak ve dişli bir parçaya bağlıdır.
Hatta aktarım organlarının diğer kısmında işlediğimiz debriyaj balatasında kayışın bağlı olduğu parçanın da volan olduğunu söylemiştik. Tek merkez durumunda farklı bölge hareket aktivitesi!
Volanın Görevleri Nelerdir?
Peki, marş ile volanın çalışması sağlandı, bu parça nereye bağlı? Volan, ortası delikli yapısıyla krank miline entegre edilmiştir. Piston kollarının çalışmasını sağlayan krank mili, gördüğümüz gibi dişli yuvarlak parçanın dönmesine bağlıdır.
Devreye alınan yakıt ile beraber hava, krankın dönüşüyle pistonlara gelir ve motor otomatik bir çalışma düzeneğine oturtulmuş olur.
Burada bizlerin şunu anlamış olması gerekiyor; marşın elektriksel hareketiyle beraber dönerek göbek kısmında krank milini devreye alan volan, dış çeperindeki dişlilerle de debriyaj sisteminin kullanılmasını sağlıyor.
Bu işleyiş içten yanmalı motorlarda ve manuel vitesli arabalarda geçerlidir. Volan Nedir
Otomatik, yarı otomatik ve çift debriyaj sistemli araçlarda farklı bir çalışma mantığında yürütülebiliyor. Yapısının sağlam oluşuyla, idare etme kısmı ve yer itibariyle kolay kolay bozulabilecek bir parça değildir. Ancak bu bozulmayacak veya yıpranmayacak anlamına da gelmiyor. Çünkü iki merkezin kendine entegre olduğu volan, kolay deforme olsaydı sistemin çöküşüne neden olurdu. Diğer bir bakış açısında dişli yapıya sahip bu parça pistonun çalışmasından doğan ölü noktaları daha hızlı geçmesini sağlar. Özellikle dört veya daha az silindirli araçların kesinlikle volana ihtiyacı vardır. Sebebinden bahsedecek olursak; motor ünitelerinde emme ve sıkıştırma başlıkları vardır.
Dönüşle beraber çıkan enerji, başlangıçta krank mili hareketinin pistona iletilmesidir. Değişken güç ortaya çıktığı anda çalışan sistem şaft parçasına doğru yol almaktadır. Kısaca hız arttığı zaman volan belli bir enerjiyi depolar. Hız azalmaya başladığında da depo enerjiyi krank vasıtasıyla şafta verir. Araç kullanımlarında bu parçayı daha sağlıklı nasıl kullanırız onu anlatacağız. Ayrıca sürüşlerde ona zarar verecek durumlardan da söz edeceğiz.
Volan Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Bilgiler
Motorun önemli unsurlarıyla kilit durumunda olan volanın yapısını bozacak şeyler de vardır. Mesela araçlarımızda olduğundan daha agresif kalkışlar yaptığımızda zarar görecek ilk parçanın debriyaj balatası olduğunu biliriz. Bu bilgi doğru olsa da onun da bir yere bağlı olduğunu unutmamamız gerekiyor. Tanımında dediğimiz gibi kayışın pütürlü yapısının volan dişli üzerine gerilerek işlem görmesi, aynı zamanda yapılacak yanlış hareketlerin devam parçalarında da bozulmasına neden olacaktır.
Yani hızlı şekilde debriyajdan ayağımızı çekerek araçlarımızı patinaj durumuna sokmamızla volanda da zorlanma olacaktır. Son nesil araçlarımızın standart donanımında olan anti patinaj sistemi zararlı durumları ortadan kaldırıyor mu bilmiyoruz.
ASR’nin bu duruma etki etmediğini farzedersek, ortaya aşınmış yüzeyi ile çalışamaz durumda olan iki parça çıkacaktır. Daha ileri durumlarda volan eğilebilir ve çatlamayabilir de.
Başımıza böyle bir şeyin gelmesi durumunda değişiminden ziyade volan taşlama tezgahında hasarlar giderilebilir.
Otomatik şanzımanlarda bu durum neredeyse olmaz. Çünkü volan yerine kullanılan tork konverter aktarımları sağladığı için otomotize olmuş sistem içerisinde dengeler daha iyi ayarlanabiliyor. Kranktan daha büyük tasarlanan bu parçanın çalışma dengesini sağlayabilmesi için kullanım koşullarına fazla dikkat etmeliyiz.
Volan parçasının ne olduğundan ve motordaki görevlerinden detaylıca bahsettik. Sıralı çalışma mekanizmasının ikinci etabı olan volanın dengeleyici yapısından da söz ettik. Yine harika ve değişmez bir yapının elemanını anlattık da diyebiliriz. Rahat, sorunsuz ve konforlu sürüş istiyorsak, her parçaya gösterdiğimiz özeni bu parçaya da göstermemiz gerekiyor.
Debriyaj balatasının sıyrılması kötü durumlar oluşturabilir. Bahsedilen parçanın aşındırılması da motorda kurulamayacak dengenin bozulması demektir. Kaybolabilecek bir enerjiyi kendine toplayarak gerektiği anda kullanan bu parça, özellikle pistonlu ve turbo beslemeye sahip motorlarda da önemlidir.
Çünkü enerji kayıplarını ortadan kaldıran yine volan düzeneğidir. Aşağıda sizler için vereceğimiz videoda, evlerimizde bulunan dikiş makinesinin çalışma prensibini göstereceğiz. Çünkü volan parçasının araç ünitelerindeki çalışma mantığı ile dikiş makinasının kurulu sisteminin işleyişi benzerdir.
